Дваранская адукацыя ў царскай Расіі
Па-сапраўднаму багатыя і паспяховыя людзі ведаюць: адукацыя – аснова большасці дасягненняў. Зразумела, што гутарка не толькі аб «скарыначцы», выданай нейкай вну, а і аб ведах, трывала засвоеных і эфектыўна выкарыстаных. Яшчэ арыстакраты XVIII-XIX стагоддзяў кіраваліся гэтай ісцінай. Яны разумелі, што адукацыя неабходна іх дзецям і запрашалі гувернёраў, якія выконвалі ролю настаўнікаў.
Замежныя настаўнікі
Асаблівай папулярнасцю карысталіся настаўнікі, якія прыехалі з-за мяжы, галоўным чынам з Францыі, у модзе была менавіта французкая мова. Шмат хто адзначаў пры Екацярыне II, што ўзровень выкладання быў не вельмі высокі. Некаторыя чужаземцы прыязджалі ў Расійскую Імперыю ў пошуках працы лакея ці кухара, а ўстройваліся настаўнікамі, атрымлівалі больш высокую зарплату і кватараванне. Вобраз такога настаўніка ўвекавечаны ў творы Д. Фанвізіна «Недаростак»: фурман з гаворачым прозвішчам Вральман вырашыў узяцца за навучанне французкай мове і іншым навукам за 300 рублёў – выдатны даход у той час.
Былі і іншыя настаўнікі: сур’ёзныя адукаваныя людзі, якія ўмелі ўкладваць веды ў галовы сваіх выхаванцаў. Павялічванню колькасці такіх настаўнікаў садзейнічала канкурэнцыя з адукацыйнымі ўстановамі зачыненага тыпу, якія з’явіліся ў XIX стагоддзі для дзяцей дваран.
Сістэма навучання
Што ж выкладалі замежныя настаўнікі? Мову – ў першую чаргу. Калі малады дваранін не размаўляў па-французкі, то ён не мог разлічваць на павагу і ў вышэйшым свеце, і ў правінцыяльным грамадстве. А калі ён выязджаў на адпачынак у Францыі, ён удасканальваў моўныя веды і адчуваў сябе даволі вольна. Каб лічыцца сапраўды адукаваным чалавекам, трэба было не толькі ведаць французкую мову, але і чытаць арыгінальную літаратуру, так як стыль напісання арыгінала немагчыма перадаць ніводным самым дасканалым перакладам. Менавіта ў гэты перыяд зарадзіліся методыкі ранняга навучання мовам.
Маладыя людзі знаёміліся і з іншымі дысцыплінамі: філасофіяй і біялогіяй, медыцынай, матэматыкай і інжынереымі навукамі. І тут замежная мова была жыццёва неабходнай – навучанне праводзілася галоўным чынам на французкай мове, аб чым сведчаць вучнёўскія сшыткі дваранскіх дзяцей, якія захаваліся з тых часоў. Падручнікі часта выпісваліся з-за мяжы: арыстакраты лічылі за лепшае карыстацца самымі новымі і актуальнымі дапаможнікамі для навучання сваіх дзяцей.
Рэлігійнае і маральнае выхаванне
Не апошнюю ролю іграла рэлігійная адукацыя і выхаванне. Хрысціянскія нормы паводзін прывіваліся праз вывучэнне Бібліі, чытанне жыццяпісаў святых і іншых кніг на царкоўную тэматыку. Моладзь выхоўвалі ў павазе да бацькоў і любові да Імперыі.
Вывучэнне свецкіх манер было абавязковым. Маладыя людзі павінны былі ўмець паказваць складанейшыя танцавальныя па і выконваць творы на музычных інструментах. Балі і іншыя падобныя мерапрыемствы былі неад’емнай часткай жыцця арыстакратычных слаёў грамадства, і без гэтых умельстваў было не абысціся. Акрамя таго, ім належала быць умелымі коннікамі, падтрымлівалася вывучэнне геральдыкі і цырыманіяльных правіл.
Метады выхавання і навучання выбіраліся кожнай сям’ёй самастойна. У больш ліберальных сем’ях дапускалася нейкая ступень свабоды, лічылася, што навучанне павінна праводзіцца памяркоўна, быць прыемным і цікавым для дзіцяці – толькі так яно мае сэнс і дае станоўчы вынік. Іншых жа дзяцей выхоўвалі ў строгасці, а за самую нязначную правіннасць жорстка наказвалі. Аднак у цэлым было распаўсюджана меркаванне, што вучоба ніяк не павінна шкодзіць, і паступова пакаранні рабіліся больш мяккімі, больш звязанымі з ганьбаваннем.
Такая ўвага да адукацыі, гатоўнасць укладаць шмат сілы, часу і сродкаў у навучанне малодшага пакалення прывялі да таго, што ў пачатку XX стагоддзя рускае дваранства лічылася адным з самых адукаваных у Еўропе.
